Open Monumentendag Special ‘100 jaar Dongecentrale’ op zaterdag 9 november.
Honderd jaar geleden werd aan de rivier de Donge in Geertruidenberg de eerste elektriciteitscentrale van de provincie Noord-Brabant gebouwd: de Dongecentrale (1919). Deze centrale speelde een belangrijke rol in de verdere industrialisering van Noord-Brabant.
De centrale verloor zijn functie en sloot in 2011 definitief, en op dit moment wordt gewerkt aan een herbestemming van het complex. Het doorgeven van de vele verhalen die bij de centrale horen is daarbij minstens zo belangrijk. Die verhalen kom je te weten tijdens de Open Monumentendag Special ‘100 jaar Dongecentrale’ op zaterdag 9 november.
Licht pas net uitgedaan
Het bijzondere van deze oude elektriciteitscentrale is dat het in het hoofdgebouw lijkt alsof men pas net het licht heeft uitgedaan: alle installaties, bureaus en gereedschap staan er nog. Dat draagt bij aan de herbeleving van de geschiedenis van deze oude centrale. Het filtergebouw en het hoofdgebouw hebben de status van rijksmonument. BOEi werd in 2012 samen met de Provincie Noord-Brabant eigenaar en werkt momenteel aan de herbestemming van het complex.
PROGRAMMA
Adres: Centraleweg 16, 4931 NB Geertruidenberg
Openstelling: 10.00 tot 17.00 uur
De volgende gebouwen zijn onderdeel van de centrale:
Dienstgebouw (1951)
Het dienstgebouw is recentelijk herbestemd tot kantoorgebouw. Het vierkante gebouw is ontworpen in de traditionalistische Wederopbouwarchitectuur. Er is een kleuronderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in de wijze waarop het interieur van het kantoorgebouw in de jaren vijftig was afgewerkt, de oude kleuren zijn vervolgens bij de herbestemming teruggebracht.
Hoofdgebouw (1931)
In eerste instantie werden er voor de energieopwekking kolen verstookt in de Dongecentrale. Later werd de centrale omgebouwd tot STEG-centrale (SToom- En Gascentrale) en werd de capaciteit opgevoerd tot wel 121 megawatt. Het gebouw werd ook wel het Ketelhuis genoemd. In het gebouw is nog altijd het ingebrande kruitspoor te zien dat ontstond toen de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog de turbines van de centrale opbliezen.
Steg controlekamer (ca. 1970)
Toen de centrale in de jaren zeventig een STEG-centrale werd, werd die vanuit de controlekamer met een klein team bediend werd. Omdat een STEG heel snel op te starten is (een kwestie van acht uren) werd de Dongecentrale alleen nog gebruikt om bij te springen bij pieken in de stroombehoefte.
Filtergebouw (1929)
Om grote hoeveelheden koelwater efficiënt te kunnen leveren werd tegen de Dongerivier een apart filterhuis gebouwd. Daar werden tevens de perspompen opgesteld. Het casco van het filterhuis werd in 2016 gerestaureerd.
Woningen (1915-1919)
Op het terrein van de Dongecentrale staan zeven voormalige dienstwoningen met ommuurde achtertuinen. Dit woningblok is het enige fysieke restant uit de eerste fase van de centrale. De woningen kunnen van buiten worden bekeken.
ACTIVITEITEN
- Er vinden doorlopend rondleidingen plaats over het terrein.
- Voor kinderen zijn er Monumentenkijkers aanwezig, kaarten met specifieke vragen over de gebouwen die ze zelf kunnen beantwoorden.
- In het Dienstgebouw zal doorlopend een film te zien zijn waarin verschillende mensen verhalen vertellen over de Dongecentrale.
PROGRAMMABOEKJE
In het programmaboekje lees je meer over deze Special.
Bron: Open Monumentendag
